با گذشتن تعداد کشورهای دارای نمونه کرونا امیکرون یا اومیکرون از 20 مورد، سوال‌ها درباره احتمال یک موج دیگر از بیماری در جهان افزایش یافته است.
تنها با گذشت چند روز از اعلام امیکرون به عنوان پنجمین واریانت نگران‌کننده کرونا توسط سازمان جهانی بهداشت همچنان به تعداد این کشورها اضافه می‌شود.
آیا این نوع جدید از ویروس کرونا اثرگذاری واکسن‌ها و آینده درمان‌های بیماری کرونا را تغییر خواهد داد؟ آیا باید منتظر موج دیگری از بیماری و بستری در بیمارستان‌ها بود؟
نوع امیکرون با دلتا چه تفاوتی دارد؟
نگرانی عمده درباره ویروس کرونا اومیکرون تعداد زیاد جهش‌های آن و تنوع آنها است. بیش از ۳۰ جهش در پروتئین اسپایک این واریانت مشاهده شده، که بیش از دوبرابر جهش‌های نوع دلتا است. اگرچه بعضی از این جهش‌ها قبلاً واریانت‌های قبلی مانند آلفا، بتا، گاما و دلتا شناسایی شده‌اند، بعضی از آنها جدید بوده و مربوط به پروتئین اسپایک نیستند.
هنوز اطلاعات دقیق درباره نوع امیکرون ویروس کرونا اندک است و باید در انتظار بررسی و آزمایش بیشتر درباره این واریانت بود؛ اما، این نوع از جهش‌ها در واریانت‌های قبلی، منجر به افزایش سرعت انتقال ویروس، عفونت‌زایی و فرار از سیستم ایمنی شده است. همچنین این جهش‌ها ممکن است باعث مقاومت بیشتر در برابر درمان با آنتی‌بادی مونوکلونال و مقاومت در برابر آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده می‌شود.
تاثیر ایمنی ناشی از ابتلای قبلی بر کرونای اومیکرون
شواهد اولیه نشان می‌دهد که ممکن است خطر عفونت مجدد با Omicron افزایش یابد، این یعنی افرادی که قبلاً بیماری کرونا داشته‌اند، می‌توانند راحت‌تر با Omicron دوباره آلوده شوند. در مقایسه با سایر واریانت‌های نگران‌کننده ویروس، اطلاعات فعلی محدود است.
کارایی واکسن‌ها برای کرونای اومیکرون
دانشمندان در حال بررسی این موضوع هستند تا تأثیر احتمالی این نوع ویروس را بر واکسن‌ها بیان کنند. از تجربه کرونای دلتا می‌دانیم که واکسن‌ها در کاهش بیماری‌های شدید و مرگ موثر و کارآمد هستند.
هرچه میزان ایمنی در سطح جامعه بیشتر شده و پوشش واکسیناسیون گسترش یابد به آینده‌ی ایمنی در برابر جهش‌های جدید ویروس کرونا بیشتر می‌توان امید داشت.
لزوم تزریق دوز سوم واکسن کرونا
مهم ترین دلایل برای الزام به تزریق دوز سوم واکسن کرونا عبارتند از:
• بعضی تحقیقات و آمار در دیگر کشورها چندین ماه پس از تزریق دوز دوم، کاهش سطح ایمنی ناشی از واکسن‌ها را نشان داده است.
• انواع (واریانت‌های) جدید ویروس کرونا مانند دلتا یا امیکرون ممکن است توانایی واکسن‌ها را برای جلوگیری از بیماری کووید-19 کاهش دهند.
• سطح ایمنی تشکیل شده در نتیجه واکسن در جمعیت‌های آسیب‌پذیر مانند سالمندان، افراد مبتلا به نقص یا سرکوب ایمنی و مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای مزمن مانند سرطان و دیابت نسبت به دیگران پایین‌تر است.
با توجه به این دلایل اکثر کشورها به این تصمیم رسیده‌اند که با گذشت تقریباً 6 ماه پس از واکسیناسیون قبلی تزریق دوز سوم واکسن کرونا را در گروه‌های دارای اولویت اجرا کنند.
کاهش ایمنی حاصل از واکسیناسیون اولیه
یافته‌های اولیه بعضی تحقیقات نشان می‌دهد که سطح آنتی‌بادی که توسط اکثر واکسن‌های COVID-19 ایجاد می‌شود، در حال کاهش است. نهادهای بهداشتی در کشورهایی که در پوشش واکسیناسیون پیشرو بوده‌اند، از کاهش میزان اثربخشی واکسن از 90 درصد در ماه‌های اولیه به 40 درصد در ماه‌های بعدی گزارش داده‌اند.
این کاهش می‌تواند ناشی از ظهور انواع واریانت‌های جدید کرونا مانند دلتا باشد. برخی تحقیقات از پژوهشگران فایزر و مودرنا با گذشت 6 ماه از اولین تزریقها، کاهش اثربخشی واکسن‌ها علیه بیماری علامت‌دار را نشان داد که باعث شد تا آنها به شدت تزریق دوز سوم واکسن کرونا را توصیه کنند. با این حال، واکسن‌های کووید-19 به خوبی از بیماری‌های شدید، بستری شدن در بیمارستان و مرگ و حتی در برابر نوع گسترده دلتا پیشگیری می‌کنند.
از جمله دغدغه‌هایی که با گذشت زمان افزایش می‌یابد و نیاز به دوز سوم واکسن کرونا را دوچندان می‌کند، کاهش ایمنی ناشی از واکسیناسیون قبلی در برابر انواع نوظهور ویروس کرونا یا همان به اصطلاح واریانت‌های ویروس مانند دلتا یا امیکرون است که ممکن است توان فرار از سیستم ایمنی را داشته باشند.
کارایی دوز سوم واکسن کرونا در افزایش دوام ایمنی
مطالعات علمی متعددی با روش‌های مختلف در حال بررسی میزان کارایی و ایمنی‌زایی ناشی از تزریق دوز تقویتی یا دوز سوم واکسن کرونا در کشورهای مختلف است. در مجموع نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد که تزریق دوز سوم نیز کارایی بالایی را نشان داده و باعث تقویت و دوام بیشتر پاسخ ایمنی در افراد دریافت‌کننده دوز سوم نسبت به افراد بدون تزریق دوز تقویتی شده است.
همچنین نوع یا شدت عوارض جانبی با دوز سوم واکسن کرونا متفاوت یا بیشتر از واکسیناسیون قبلی نبوده است. می‌توان انتظار داشت که اثرگذاری دوز سوم واکسن کرونا با انواع دیگر واکسن‌ها نیز نتیجه مشابهی داشته باشد.
شرایط تزریق دوز سوم واکسن کرونا در جهان و ایران
شرایط و اولویت‌بندی مختلفی برای تزریق دوز بوستر یا همان دوز تقویتی در کشورهای مختلف در حال اعلام است. در آمریکا طبق توصیه CDC در آمریکا، تمام افراد بالای 18 سال، مخصوصاً سالمندان و افراد با بیماری‌های زمینه‌ای که دچار تضعیف یا سرکوب سیستم ایمنی هستند، باید دوز بوستر را تزریق کنند. خطر بیماری شدید کووید-19 با افزایش سن افزایش می یابد و همچنین می تواند برای بزرگسالان در هر سنی با شرایط پزشکی زمینه‌ای افزایش یابد.
در ایران، تاکنون وزارت بهداشت گروه‌های هدف دوز بوستر واکسن کرونا را سالمندان بالای 60 سال، افراد با سرکوب سیستم ایمنی و کارکنان بخش بهداشت و درمان اعلام کرده است. کمیته ملی واکسن کشور نیز توصیه کرده است تا افراد بالای ۱۸ سال که از نوبت دوم تزریق واکسن آنها حداقل چهار ماه گذشته باشد، دوز سوم را دریافت کنند.
همچنین وزارت بهداشت قبلاً اعلام کرده است که افراد بالای 60 سال که در دو نوبت واکسیناسیون اولیه، واکسن‌های غیرفعال شده (سینوفارم، کوواکسین بهارات و کووایران برکت) را تزریق کرده‌اند، باید دوز سوم واکسن را به فاصله 4 ماه از نوبت دوم دریافت کنند.
زمان دریافت دوز تقویتی برای افراد با سرکوب سیستم ایمنی و کارکنان بخش بهداشت و درمان، حداقل شش ماه پس از دوز دوم تعیین شده است.
با توجه به وضعیت شیوع کرونا در جامعه و ظهور انواع جدید ویروس، به احتمال زیاد در آینده همه بزرگسالان به دریافت دوز سوم واکسن توصیه شوند.
اگر علاقه‌مند هستید از تاثیر انواع واکسن‌ها بر روی کرونای امیکرون بیشتر بدانید، کافیست مقاله “تاثیر انواع واکسن‌ها روی سویه جدید کرونای امیکرون چیست؟” را مطالعه فرمایید.